Τεχνητή Νοημοσύνη Παντού: Πότε η Υπερβολή Γίνεται Παγίδα;

Ίσως στο Λύκειο να ήσουν πρόεδρος της τάξης, να ήσουν μέλος μιας ομάδας ή να είχες μια μικρή ή μεγάλη παρέα, ή να ήσουν άριστος μαθητής, ή να προτιμούσες να περάσεις το διάλειμμα σου διαβάζοντας. Στην πραγματικότητα, αυτό δεν έχει απαραίτητα σημασία για το τι έκανες στο σχολείο, τώρα που θα κάνεις μετάβαση στη φοιτητική σου ζωή. Οι αποφάσεις και οι επιλογές, που θα πάρεις στη διάρκεια του πρώτου έτους, θα έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην υπόλοιπη εμπειρία των φοιτητικών χρόνων σου, καθώς σύμφωνα με έρευνες αρκετοί είναι οι φοιτητές που δεν καταφέρνουν να ολοκληρώσουν επιτυχώς τις σπουδές τους. Αλλά περίμενε! Αυτό το άρθρο δε σημαίνει ότι πρέπει να φοβάσαι και να μην περιμένεις με ανυπομονησία και με ικανοποίηση τις πρώτες μέρες στη νέα σου σχολή. Ακριβώς το αντίθετο! Αυτό το άρθρο στοχεύει να σου δώσει εφόδια, ώστε να σε βοηθήσουν να πετύχεις στα φοιτητικά σου χρόνια βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Το μεγάλο πρόβλημα για τους νέους φοιτητές είναι ο συνδυασμός μεταξύ της νοσταλγίας της πατρίδας και το αίσθημα ότι δεν ανήκoυν τώρα κάπου.  Ό,τι και να κάνεις είναι σημαντικό να φροντίζεις τον εαυτό σου και να διασκεδάσεις τη φοιτητική εμπειρία όσον το δυνατόν περισσότερο.

30 Συμβουλές που θα σε βοηθήσουν να εγκλιματιστείς στη νέα σου ζωή:

Α. Κάνοντας Νέες Γνωριμίες

1. Επισκέψου όσον το δυνατόν νωρίτερα τη σχολή σου, για να αισθανθείς άνετα και οικεία με το νέο σου περιβάλλον (π.χ. γραμματεία, λέσχη, πρόγραμμα).
2. Γνώρισε τους νέους σου γείτονες (φοιτητές), είτε μείνεις στις εστίες είτε στο νέο σου διαμέρισμα, επειδή έχουν παρόμοιες εμπειρίες και συναισθήματα με σένα και μπορούν να σε βοηθήσουν να προσαρμοστείς πιο ομαλά.
3. Διασκέδασε στα πάρτυ υποδοχής, επειδή θα γνωρίσεις νέα άτομα με κοινά ενδιαφέροντα (αθλητικά, κοινωνικά, πολιτικά).
4. Εκμεταλλεύσου τις αθλητικές-ψυχαγωγικές δραστηριότητες, που διοργανώνει το πανεπιστήμιο (π.χ. ομάδα χορού ή θεάτρου, γυμναστήριο, ξένες γλώσσες).
5. Γράψου σε μια αθλητική ομάδα του πανεπιστημίου ανάλογα με τα ενδιαφέροντα σου (π.χ. ποδόσφαιρο, πινγκ-πονγκ).
6. Παρακολούθησε τα μαθήματα, επειδή εκτός από την εκμάθηση της ύλης, θα γνωρίσεις νέο κόσμο και θα συλλέξεις πληροφορίες για τον καθηγητή και το μάθημά του.
7. Γνώρισε τους καθηγητές σου. Μιλώντας μαζί τους σε ώρες γραφείου ή μετά το μάθημα θα σε βοηθήσουν να λύσεις απορίες του μαθήματος και θα σου μειώσει το άγχος.
8. Πάρε πρωτοβουλίες. Πάρε την πρωτοβουλία να καλέσεις κάποιον/α έξω για να κάνετε κάτι και μην περιμένεις μόνο από τους άλλους.
9. Εξερεύνησε τις ομορφιές της νέας πόλης σου με μεγάλη περιέργεια αλλά χωρίς βιασύνη.
10. Πάρε τηλέφωνα τα δικά σου άτομα ή στείλε email, όταν νιώσεις νοσταλγία.
11. Μην απογοητευτείς από τις νέες σου παρέες συγκρίνοντας τες με τις σχολικές/παιδικές σου. Οι κατάλληλοι άνθρωποι που θα σε συντροφέψουν στα φοιτητικά σου χρόνια δε θα αργήσουν να αναδειχθούν.

Β. Οργάνωση και Ακαδημαϊκή-Επαγγελματική Εξέλιξη

1. Να είσαι πιο οργανωμένος και υπεύθυνος (π.χ. ημερομηνίες παράδοσης εργασιών, δήλωσης μαθημάτων, προμηθεύσου καλές σημειώσεις).
2. Κράτησε χρονοδιάγραμμα διαβάσματος. Μελετώντας  λίγες ώρες την ημέρα είναι πιο ωφέλιμο από το να διαβάσεις μια μέρα πριν από τις εξετάσεις. Μην χρονοτριβείς, βάλε προτεραιότητα τη ζωή σου.
3. Βρες το ιδανικό μέρος για να διαβάσεις (π.χ. βιβλιοθήκη, σπίτι).
4. Μελέτησε με μια ομάδα. Όχι μόνο θα σε βοηθήσει να κάνεις φίλους αλλά θα σε βοηθήσει να λύσεις απορίες μέσω της ανταλλαγής σημειώσεων και ιδεών.
5. Παρακολούθησε σεμινάρια, διαλέξεις και ειδικές εκδηλώσεις του πανεπιστημίου (π.χ. ειδικοί επισκέπτες, διασημότητες) .
6. Επωφελήσου από τις ευκαιρίες που προσφέρουν κάποια τμήματα για επαγγελματική και προσωπική ανάπτυξη (π.χ. πρακτική άσκηση, βοήθεια σε έρευνα, συμμετέχοντες σε έρευνες).
7. Επισκέψου το Γραφείο Διασύνδεσης και γνώρισε τον επαγγελματικό σου σύμβουλο.
8. Επωφελήσου τα προγράμματα Erasmus και βρες την ευκαιρία να επισκεφτείς σε μια χώρα που θα ήθελες πάντα να πας.
9. Προσπάθησε για καλούς βαθμούς, βάζοντας μικρούς στόχους και προσπαθώντας να τους πετύχεις καθημερινά. Θα σου φανούν χρήσιμοι στο μέλλον.
10. Μη νιώθεις πίεση, ώστε να κάνεις βιαστικές αποφάσεις σχετικά με την ακαδημαϊκή-επαγγελματική σου καριέρα, γιατί αυτά τα χρόνια θα ανακαλύψεις πραγματικά ποιός/-α είσαι και τι θέλεις να κάνεις.
11. Βρες χρόνο για πράγματα που σου αρέσουν.
12. Διαχειρίσου σωστά το χρόνο και τα οικονομικά σου (π.χ. γράψε έσοδα-έξοδα)
13. Βρες ισορροπία μεταξύ της ακαδημαϊκής και της κοινωνικής σου ζωής. Η διασκέδαση έχει διπλή χαρά όταν γνωρίζεις πως είσαι καθόλα εντάξει στις υποχρεώσεις σου.

Γ. Σωματική και Ψυχική Υγεία

1. Μείνε υγιής και να τρως σωστά.
2. Να κοιμάσαι σωστά.
3. Η άσκηση θα σε βοηθήσει σωματικά ψυχικά και πνευματικά.
4. Απέφυγε το αλκοόλ και την κατάχρηση ουσιών. Σύμφωνα με έρευνες τα ποσοστά του αλκοόλ και των ουσιών είναι υψηλότερα στην περίοδο των φοιτητικών χρόνων. Είναι σημαντικό να ξέρεις πότε πρέπει να σταματήσεις!
5. Μείνε σε εγρήγορση και να είσαι προσεκτικός/-ή (π.χ. να φεύγεις με παρέα το βράδυ από τη βιβλιοθήκη ή να γνωρίζεις τα τηλέφωνα έκτακτης ανάγκης).
6. Πρόσεξε την ψυχική σου υγεία. Ζήτησε τη βοήθεια κάποιου έμπιστου φίλου σου ή συγγενής αλλιώς ζήτησε επαγγελματική βοήθεια από κάποιον ειδικό αν τη χρειάζεσαι.

Έχεις κάνει, ήδη, όλη τη σκληρή προετοιμασία- διάβασες, έγραψες πανελλήνιες εξετάσεις, πήρες τους βαθμούς σου, πέτυχες (ή όχι) στη σχολή που ήθελες να πας. Τώρα να απολαύσεις τη σκληρή δουλειά σου και να βάλεις νέους στόχους για μια επιτυχημένη ακαδημαϊκή και επαγγελματική σταδιοδρομία. Προσπάθησε να δημιουργήσεις ένα δίκτυο από νέους φίλους και καθηγητές, διασκέδασε ενώ μαθαίνεις όσα περισσότερα μπορείς και ζήσε όσο μπορείς πιο γεμάτα τη φοιτητική σου ζωή.

Ιωάννου Γεώργιος
Ψυχολόγος- Γνωστικός Συμπεριφορικός Ψυχοθεραπευτής Παιδιών- Εφήβων- Ενηλίκων- Ζευγαριών
Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Αθλητική Ψυχολογία
Εξειδίκευση στις Διατροφικές Διαταραχές και στην Παχυσαρκία
www.psixologos-ioannou.gr

Μήπως κάποιες από αυτές τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές σας φαίνονται οικίες; Λέτε «ναι» σε οτιδήποτε οι συγγενείς ή φίλοι σας ζητάνε, ακόμα και αν το θεωρείτε ότι είναι άδικο ή υπερβολικό; Νιώθετε αμηχανία ή ντροπή όταν εκφράζετε τα συναισθήματά σας; Δεν ζητάτε κάτι, γιατί προσπαθείτε να αποφύγετε την κριτική ή φοβάστε την απόρριψη; Σκεφτήκατε ότι αν εκφραζόσασταν θα φαινόσασταν εγωιστές και μπορεί να μην άρεσε στους άλλους; Ή μήπως γίνεστε επιθετικοί, απαιτητικοί, επικριτικοί έχοντας στο μυαλό σας το αυτονόητο δικαίωμα, ότι θέλετε να γίνει πάντα το δικό σας, με αποτέλεσμα να χάνετε τον έλεγχο και να οδηγείστε σε απρεπείς συμπεριφορές; Αν απαντήσατε θετικά σε κάποια από τις παραπάνω ερωτήσεις, αυτό μπορεί να αποτελέσει αφορμή για να ελέγξετε το θέμα της διεκδικητικότητάς σας. Επιλέξτε που θα κατατάσετε τον εαυτό σας ως προς τη διεκδικητικότητα:

Παθητική Συμπεριφορά:

• Αγνοείτε τις ανάγκες σας, τις επιθυμίες και τα πιστεύω σας
• Δεν μπορείτε να εκφράσετε τα ειλικρινή σας συναισθήματα και σκέψεις
• Επιτρέπετε τους άλλους να κάνουν αυτό που θέλουν
• Στόχος: Nα ευχαριστήσετε τους άλλους, να αποφύγετε τις συγκρούσεις, γιατί φοβάστε την απόρριψη ή την επίκριση.
• Χαρακτηριστικά: Σιωπή, διστακτικότητα, χαμηλός τόνος φωνής, μαζεμένη στάση σώματος, το χέρι καλύπτει το στόμα, σκέψεις ότι οι άλλοι δε σας υπολογίζουν και αρνητικά συναισθήματα (άγχος, θλίψη, ενοχές, ντροπή)

Επιθετική Συμπεριφορά:

• Αναγνωρίζετε μόνο τα δικά σας συναισθήματα και ανάγκες
• Αδιαφορείτε και δε δείχνετε σεβασμό στους άλλους
• Στόχος: Να επιβληθείτε και να κυριαρχήσετε απέναντι στον άλλον
• Χαρακτηριστικά: Σαρκαστική, απαιτητική διάθεση, παρατηρήσεις, χειρονομίες, προσβολές, κατηγορίες, απειλές, φωνές και σκέψεις ανωτερότητας ή υπεροψίας

Οι επιλογές μας δεν είναι μόνο αυτές οι δύο, είτε να «καταπίνουμε»  τα συναισθήματα και τις σκέψεις μας είτε να «καταπατάμε» τον άλλον: υπάρχει και η μέση οδός που ονομάζεται διεκδικητική συμπεριφορά.

Διεκδικητική συμπεριφορά: Είστε σε θέση να εκφράσετε ξεκάθαρα τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας, σεβόμενοι τον εαυτό σας, τις ανάγκες, τη γνώμη, τα πιστεύω των άλλων. Έχετε την ικανότητα να θέτετε τις προτεραιότητες με βάση τις δικές σας ανάγκες και κριτήρια.

Σημαντικός παράγοντας της υιοθέτησης κάποιας συμπεριφοράς είναι οι επιρροές από την παιδική μας ηλικία, καθώς οι συμπεριφορές μας συνήθως είναι επανάληψη των προτύπων μας (π.χ. η οικογένεια σας ενθάρρυνε να βάζετε τις ανάγκες των άλλων πάνω από τον εαυτό σας ή να χειριζόταν τις συγκρούσεις με φωνές και προσβολές).

Ποια είναι τα οφέλη της διεκδικητικής συμπεριφοράς;

• Βελτιώνει την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμησή σας
• Βελτιώνει τις επικοινωνιακές σας ικανότητες
• Βελτιώνει τις ικανότητες λήψης αποφάσεων και επίλυσης συγκρούσεων
• Βοηθάει να κερδίσετε τον σεβασμό των άλλων και αυξάνει τον αυτοσεβασμό σας
• Αντικαθιστά τα αρνητικά αρνητικά συναισθήματα (άγχος, θλίψη, θυμό) με υγιή συναισθήματα

Πώς μπορείτε να βελτιώσετε τη διεκδικητική συμπεριφορά σας;

 1.Να διεκδικείτε τα δικαιώματά σας με σεβασμό, ειλικρίνεια, αποφασιστικότητα και χωρίς ενοχές:

• Να λέτε «όχι», «δεν ξέρω», «δεν καταλαβαίνω», «δεν με ενδιαφέρει»  χωρίς ενοχές
• Να έχετε δική σας άποψη
• Να να αλλάζετε γνώμη και στάση
• Να μη δικαιολογούμε πάντα τον εαυτό μας στους άλλους
• Να κάνετε λάθη για τα οποία θα αναλαμβάνετε την ευθύνη
• Να εκφράζετε τα συναισθήματα σας όποτε χρειάζεται
• Να επιλέγετε ποιον και πότε θα βοηθήσετε
• Να μην αναλαμβάνετε την ευθύνη για τα προβλήματα των άλλων
• Να έχετε ιδιωτικό χώρο και χρόνο
• Να ρωτάτε και να ζητάτε από τους άλλους, κατανοώντας το δικαίωμά τους να σας πουν «όχι»

 2.Να μάθετε να επικοινωνείτε αποτελεσματικά:

• Να λέτε «όχι». Εάν δεν αισθάνεστε ότι πρέπει να συμφωνήσετε με κάποιον,μην το κάνετε. Θυμηθείτε ότι πάνω από όλα είναι ο εαυτός σας (π.χ. όχι ευχαριστώ, όχι αυτή τη φορά.)
• Χρησιμοποιείστε το «εγώ» όταν διεκδικείτε κάτι για τον εαυτό σας αντί το «εσύ» (π.χ. αισθάνομαι, νιώθω, πιστεύω, θα ήθελα).
• Μη χρησιμοποιείτε «επιθετικό» λεξιλόγιο (π.χ. «πάντα» ή «ποτέ»).
• Χρησιμοποιείστε απλές και συνοπτικές προτάσεις. Η επικοινωνία μπορεί να φαίνεται σαν μια απλή διαδικασία, ωστόσο πολλές φορές μπορούμε να οδηγηθούμε σε παρεξηγήσεις.
• Αποφύγετε χειριστικές συμπεριφορές (π.χ.να κατηγορείτε τον άλλον ή να τον κάνετε να νιώσει ένοχος).
• Διατηρήστε την ψυχραιμία σας και σεβαστείτε τους άλλους.
• Μην διακόπτετε αλλά να προσπαθείτε να καταλάβετε την άποψη του συνομιλητή σας ακούγοντας τον προσεκτικά.
• Μη διστάσετε να πείτε κάτι αν το θέλετε. Μοιραστείτε τα συναισθήματά σας ελεύθερα.
• Χρησιμοποιείστε την κατάλληλη γλώσσα του σώματος με αυτοπεποίθηση (ήρεμη και σταθερή φωνή, καλή επαφή με τα μάτια, σωστή θέση του σώματος, τόνος φωνής κ.α.)
• Να καταλήγετε σε λύσεις που κάνουν και τις δυο πλευρές ευτυχισμένες

 3.Εκπαίδευση ψυχολογικών τεχνικών

• Αυτοδιάλογος: Χρήση θετικών σκέψεων: (π.χ. «θα υπερασπιστώ τον εαυτό μου με σεβασμό», «θα εκφραστώ άμεσα», «δε θα προσβάλω και δε θα επιτεθώ στον άλλον»).
• Τεχνικές χαλάρωσης: διαφραγματική αναπνοή, αυτογενής, προοδευτική.
• Νοερή Πρόβα: π.χ. φανταστείτε τον εαυτό σας να αντιμετωπίζει μια πιεστική κατάσταση, τις πιθανές δυσκολίες που θα συναντήσετε και πώς θα μπορούσατε να τις αντιμετωπίσετε
• Διαχείριση άγχους: Καταγραφή και ιεράρχηση των καταστάσεων στις οποίες θα θέλατε να είστε πιο διεκδικητικοί (κατάσταση-αρνητικά συναισθήματα- σκέψεις). Θα ήταν βοηθητικό να ξεκινήσετε με πιο εύκολες καταστάσεις, ώστε να αναπτύξετε την αυτοπεποίθηση σας για να χειρίζεστε τις πιο δύσκολες καταστάσεις στο μέλλον.

4.Εκπαίδευση στην αποτελεσματική λήψη αποφάσεων- IDEAL μοντέλο:

• I (Identify)- Αναγνωρίστε το πρόβλημα
• D (Describe)- Περιγράψτε όλες τις πιθανές λύσεις
• E (Evaluate)- Αξιολογήστε τις συνέπειες της κάθε λύσης και αξιολογήστε τα συναισθήματα και τις ανάγκες που καθορίζουν το καλύτερο αποτέλεσμα για εσάς
• A (Act)- Ενεργήστε διαλέγοντας την καλύτερη λύση και προσπάθησε
• L (Learn) - Είχε αποτέλεσμα η λύση που διαλέξατε; Αξιολογήστε για ποιο λόγο πήγε ή δεν πήγε καλά. Αν δε δούλεψε, κοιτάξτε άλλες λύσεις από τη λίστα σας και προσπαθήστε ξανά

Για να γίνετε ένα άτομο διεκδικητικό χρειάζεται χρόνος και εμπιστοσύνη προς τον εαυτό σας. Επίσης, χρειάζεται καθημερινή εξάσκηση μπροστά στον καθρέφτη σας, με κάποιον έμπιστο φίλο ή με το ψυχολόγο σας. Τέλος, η ψυχοθεραπεία στοχεύει στην ανακούφιση του προβλήματός σας και στη σταδιακή καλλιέργεια δεξιοτήτων που θα σας επιτρέψουν να το διαχειρίζεστε αποτελεσματικά στο μέλλον.

Ιωάννου Γεώργιος
Ψυχολόγος- Γνωστικός Συμπεριφορικός Ψυχοθεραπευτής Παιδιών- Εφήβων- Ενηλίκων- Ζευγαριών
Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Αθλητική Ψυχολογία
Εξειδίκευση στις Διατροφικές Διαταραχές και στην Παχυσαρκία
www.psixologos-ioannou.gr

Η καθημερινή τριβή με το φαινόμενο της επιθετικής οδήγησης, ήταν το ερέθισμα που με ώθησε στο συγκεκριμένο άρθρο, γιατί σχεδόν κάθε μέρα θα χρειαστεί να μετακινηθώ στους δρόμους, η κατάσταση που θα συναντήσω θα είναι περίπου η ίδια: σύγχυση, νεύρα και έντονη ανυπομονησία. Θα έρθω αντιμέτωπος με οδηγούς, οι οποίοι παραβιάζουν τα όρια ταχύτητας και τους σηματοδότες, αλλάζουν λωρίδες χωρίς έλεγχο ή προειδοποίηση, χρησιμοποιούν το κορνάρισμα και οδηγούν απρόσεκτα (χρήση κινητών τηλεφώνων, μέσων κοινωνικής δικτύωσης, email). Κάποιες φορές οι συμπεριφορές εξελίσσονται σε πιο έντονες αντιπαραθέσεις καταλήγοντας σε εξύβριση, αγενείς χειρονομίες, απειλές και ξυλοδαρμό. Δυστυχώς, όμως, ο αριθμός των οδηγών που χάνουν τον έλεγχο τους, γίνονται ευέξαπτοι και ανυπόμονοι, εκνευρίζονται και εκφράζουν θυμό και επιθετικότητα αυξάνεται ραγδαία, με αποτέλεσμα να αυξάνονται και τα θανατηφόρα τροχαία ατυχήματα που τοποθετούν την Ελλάδα πρώτη στη λίστα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Οι περισσότεροι οδηγοί που εμπλέκονται σε επιθετική οδήγηση είναι άνδρες ηλικίας μεταξύ 18 και 26 ετών. Όμως το πρόβλημα μπορεί να εμφανιστεί σε οδηγούς (άνδρες ή γυναίκες) οποιασδήποτε ηλικίας, εάν βρεθούν σε ορισμένες καταστάσεις ή είναι σε κακή ψυχολογική διάθεση. Το προφίλ ενός επιθετικού οδηγού χαρακτηρίζεται για την έντονη ανταγωνιστικότητά του, την ανάγκη να επιρρίπτει τις ευθύνες στους άλλους οδηγούς και να  επιταχύνει ξεπερνώντας τα όρια ταχύτητας ή να παραμένει πολύ κοντά στο προπορευόμενο αυτοκίνητο.

Σύμφωνα με τη Γνωστική Συμπεριφορική Προσέγγιση ο τρόπος που ερμηνεύουμε μια κατάσταση είναι αυτός που καθορίζει το συναίσθημα, τις σωματικές εκδηλώσεις και τη συμπεριφορά μας. Η οδήγηση από μόνη της είναι μια άκρως στρεσογόνος κατάσταση καθώς η καθημερινότητα του σύγχρονου οδηγού διακρίνεται για τα πολύωρα μποτιλιαρίσματα, κλεισίματα από άλλους, μάταιη αναζήτηση πάρκινγκ, συνεχής ενασχόληση με το κινητό, αγένεια και άλλα απρόβλεπτα γεγονότα όπως οι καιρικές συνθήκες, οδικά έργα, ατυχήματα.

Ποιες σκέψεις όμως είναι αυτές που προκαλούν τον εκνευρισμό, τη σωματική κούραση και την επιθετική συμπεριφορά; Αρχικά, το άτομο μπορεί να είναι στρεσαρισμένο για άσχετα θέματα με την οδήγηση π.χ. εργασία, οικογενειακά ή οικονομικά ζητήματα. Επίσης το άτομο μπορεί να βιώνει το αίσθημα της παγίδευσης ή του εγκλωβισμού, καθώς είναι γεγονός ότι η ένταση και η ματαίωση που βιώνει ο οδηγός στο δρόμο καθώς βρίσκεται ακινητοποιημένος και πιεσμένος από τον χρόνο, χωρίς να έχει τον έλεγχο της κατάστασης και επιπλέον είναι υποχρεωμένος να υπακούσει σε κανόνες και να δεχτεί συμπεριφορές και των άλλων οδηγών. Άλλος σημαντικός λόγος είναι ότι ο οδηγός βιώνει το αυτοκίνητο ως προέκταση του εαυτού του προσπαθώντας να το υπερασπίσει όταν κάποιος το προσβάλει, τον αδικήσει ή τον υποτιμήσει, με αποτέλεσμα να οδηγείται σε επιθετικές συμπεριφορές για να επιβεβαιώσει την κυριαρχία και τη δυναμική του. Τέλος, έρευνες έδειξαν πώς τη διαδικασία της «απο-προσωποποίησης» που διαδραματίζεται κατά την οδήγηση, η οποία δεν επιτρέπει το συσχετισμό με τον άλλον οδηγό ως άνθρωπο και όχι ως ένα αυτοκίνητο ή ένα αντικείμενο γενικότερα. Αυτό συμβαίνει καθώς οι οδηγοί μαθαίνουν από μικρά παιδιά παρατηρώντας τους γονείς ως επιθετικούς οδηγούς αλλά και από το γεγονός ότι στην  την εκπαίδευσή τους στην οδήγηση δεν διδάσκονται μαθήματα «συναισθηματικής νοημοσύνης».

Εδώ είναι μερικές στρατηγικές που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ώστε να μειώσετε το θυμό σας και την επιθετική συμπεριφορά σας.

• Προσπαθήστε να μείνετε ψύχραιμοι όταν αναγνωρίσετε τα προειδοποιητικά σημάδια του θυμού ενώ οδηγάτε: σωματικά συμπτώματα (εφίδρωση, μυϊκή ένταση, ταχυπαλμία, πονοκέφαλοι κ.α.), αρνητικές σκέψεις (σκέψεις εκδίκησης, υποτίμησης ή ματαίωσης), συμπεριφορές (χειρονομίες, αύξηση τόνου φωνής, παρατεταμένο κορνάρισμα).

Στη συνέχεια προσπαθήστε να πάρετε χρόνο για να ηρεμήσετε με κάποιον από τους παρακάτω τρόπους:

• Τεχνικές χαλάρωσης, όπως η διαφραγματική αναπνοή ή η φαντασίωση μιας ευχάριστης εικόνας, θα μπορούσε να απαλύνει τα δυσάρεστα συναισθήματα σας.
• Η επανάληψη λέξεων ή εκφράσεων, όπως «χαλάρωσε» ή «είναι εύκολο» καθώς αναπνέετε σταθερά.
• Χρησιμοποιήστε ασκήσεις Yoga ή διατάσεις ώστε να χαλαρώσετε το σώμα σας.
• Σταματήστε με ασφάλεια στην άκρη του δρόμου και περπατήστε και παρατηρήστε τα προειδοποιητικά σημάδια.
• Ακούστε χαλαρωτική μουσική είτε επιλέγοντας κάποιον σταθμό που σας ευχαριστεί είτε έχοντας κάποια Cd.
• Μετρήστε για περίπου για ένα λεπτό

Επίσης θα ήταν ωφέλιμο:

• Να μην προκαλείτε και να αποφεύγετε χειρονομίες, φωνές και κορναρίσματα
• Να αποφύγετε την οπτική επαφή με τον άλλον οδηγό και κρατήστε τα μάτια σας στο δρόμο.
• Να οδηγείτε αμυντικά (π.χ. αφήστε το άτομο να περάσει)
• Προσπαθήστε να μείνετε ασφαλείς και ήρεμοι όταν κάποιος οδηγός έχει χάσει τον έλεγχο του
• Σκεφτείτε ότι στο τέλος της ημέρα ήταν απλά ένα μποτιλιάρισμα και μην επιτρέψετε τον εαυτό σας να σας καταστρέψει την ημέρα
• Κρατήστε τα συναισθήματα σας υπό έλεγχο όταν κάποιος άλλος είναι επιθετικός
• Να θυμάστε ότι οι άνθρωποι είναι σε θέση να κάνουν λάθη όταν οδηγάνε
• Να τσεκάρετε τη διάθεση σας πριν οδηγήσετε
• Να οργανώστε το πρόγραμμα σας καλύτερα (π.χ. ξεκινήστε 10 λεπτά νωρίτερα) και να αποφεύγετε την κίνηση αν είναι εφικτό
• Πάρτε μέσα μαζικής ενημέρωσης
• Να χρησιμοποιείτε το χιούμορ γιατί κάποιες φορές βοηθάει

Χρειάζεται καθημερινή εξάσκηση αυτών των τεχνικών ακόμα και σε ήρεμες καταστάσεις, ώστε να είστε έτοιμοι σε μια τεταμένη κατάσταση. Αν συνεχίσετε να αισθάνεστε εκνευρισμένοι, συμβουλευτείτε έναν ψυχολόγο ή άλλο εξουσιοδοτημένο επαγγελματία ψυχικής υγείας που μπορεί να σας βοηθήσει να μάθετε πώς να ελέγξετε το θυμό σας.

Ιωάννου Γεώργιος
Ψυχολόγος- Γνωστικός Συμπεριφορικός Ψυχοθεραπευτής Παιδιών- Εφήβων- Ενηλίκων- Ζευγαριών
Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Αθλητική Ψυχολογία
Εξειδίκευση στις Διατροφικές Διαταραχές και στην Παχυσαρκία
www.psixologos-ioannou.gr

«Βρίσκεσαι έξω..Μπορείς να δεις το κινητό σου τηλέφωνο εδώ και τώρα; Είναι σίγουρα το δικό σου ή κάποιου άλλου; Αν όχι, που είναι το τηλέφωνο σου τότε; Μήπως είναι στη τσάντα σου ή μήπως στο σακάκι σου; Μήπως το κρατάς στο χέρι σου; Πιθανώς να το έχασες! Η καρδιά σου χτυπάει γρήγορα, οι παλμοί σου μεγαλώνουν και ιδρώνεις όταν νομίζεις ότι έχεις χάσει το κινητό σου. Δεν πηγαίνεις πουθενά χωρίς αυτό!»

 Οι περισσότεροι από εμάς έχουν σκεφθεί κάτι παρόμοιο και έχουν βρεθεί στην αντίστοιχη θέση. Συνήθως νιώθουν άγχος, θλίψη, απογοήτευση και εκνευρισμό. Η αλήθεια είναι, ότι κάθε μέρα που περνάει η συχνή ενασχόληση με τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας γίνεται αναμφισβήτητα αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας, ωστόσο το αξιοπερίεργο είναι ότι, ενώ το φαινόμενο της οικονομικής κρίσης είναι φανερό στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, υπάρχει ραγδαία αύξηση των πωλήσεων των smartphones. Φυσιολογικά θα αναρωτηθεί κάποιος «πώς γίνεται αυτό;» Ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, εθνικότητας, επαγγέλματος ή οικονομικής κατάστασης, οι περισσότεροι κατέχουν ένα smartphone που τους δίνει τη δυνατότητα με ένα κλικ να ενημερώνονται για τις ειδήσεις, τον καιρό, την ψυχαγωγία, τους τραπεζικούς λογαριασμούς, να χρησιμοποιούν φωτογραφίες και να επικοινωνούν με άλλους ανθρώπους, όπου και αν βρίσκονται αποτελώντας για τους περισσότερους τον καλύτερό τους φίλο.

 Από την άλλη μεριά, δυστυχώς, πολλοί στηρίζονται σε αυτό για να κάνουν τα πάντα… Από το να πουν "σ 'αγαπώ" στον άνθρωπό τους, να χωρίσουν ή να φλερτάρουν. Επίσης, χρησιμοποιούν το κινητό τηλέφωνό τους την ώρα του οικογενειακού τραπεζιού, κατά τη διάρκεια μιας ταινίας στο σινεμά, σε ένα ρομαντικό δείπνο, στην εκκλησία, στη θεατρική παράσταση του παιδιού τους, στο μπάνιο, στην οδήγηση αλλά ακόμα και κατά τη διάρκεια του σεξ για να ελέγξουν τα μηνύματά τους, τα email τους, τις ενημερώσεις στο Facebook, Twitter, Foursquare, Linkedin και Instagram. Σκεφτείτε ότι παλιότερα οι γυναίκες πήγαιναν με μια φίλη τους στην τουαλέτα ενώ τώρα παίρνουν μαζί τους μόνο τα κινητά τους, όπως και οι άνδρες φυσικά. Ποιος από μας δεν του παραπονέθηκαν οι φίλοι του ή η οικογένεια του ότι ασχολείται συνέχεια με το κινητό του; Σχεδόν κανείς…

 Ο κόσμος θέλει πάντα να νιώθει σίγουρος ότι μπορεί να ακούσει ή να πιάσει το κινητό του «Πρέπει να έχω το τηλέφωνο μου συνέχεια μαζί μου!». Η έμμονη απασχόληση με το κινητό τηλέφωνο, το διαδίκτυο  και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στηρίζεται πάνω σε ένα άλλο κίνητρο, διαφορετικό από την απλή πληροφόρηση- το φόβο πως είναι δυνατόν να μπορούν να μείνουν έξω από τις εξελίξεις και ότι μπορεί να χάσουν κάτι σπουδαίο. Ωστόσο αυτή η κατάχρηση του smartphone με τέτοιο τρόπο είναι ο κύριος λόγος που οι άνθρωποι εθίζονται. Η νέα αυτή παθολογική σχέση με τα τηλέφωνα ή τα tablet, που δεν πέρασε ακόμη από τα διεθνή στατιστικά συστήματα ταξινόμησης των ασθενειών έχει πάρει το όνομα με το ακρώνυμο FOMO (Fear Of Missing Out), δηλαδή από τον "φόβο ότι κάτι μπορεί να χάσω". Πιο συγκεκριμένα, αυτή η νοοτροπία έχει ονομαστεί nomophobia [no- mo(bile) phone-phobia] και αναφέρεται στο άγχος του ατόμου, όταν συνειδητοποιήσει ότι είναι «αποσυνδεδεμένος» από τους φίλους, την οικογένεια, τη δουλειά και τον κόσμο γενικότερα. Aυτή η αίσθηση της αποσύνδεσης μπορεί να είναι το αποτέλεσμα της «μη σύνδεσης», το τέλος της μπαταρίας ή των λεπτών ομιλίας, ή χειρότερα το να ξεχάσεις ή να χάσεις το τηλέφωνό σου. Σίγουρα κάποιοι από εσάς ένιωσαν νευρικότητα απλά διαβάζοντας αυτά τα λόγια, σωστά;

 Παρατηρώντας τον κόσμο, εύκολα μπορείς να συνειδητοποιήσεις πόσο εξαρτημένοι από τα smartphones μας είμαστε και συχνά αστειευόμαστε με τον εθισμό μας. Είναι τόσο ειρωνικό όλο αυτό, ωστόσο, πολλοί άνθρωποι εξακολουθούν να αποτυγχάνουν να συνειδητοποιήσουν ότι ο εθισμός των smartphone είναι στην πραγματικότητα ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα που επηρεάζει χιλιάδες ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Θεωρούμε το smartphone προέκταση του εαυτού μας, τον καλύτερο φίλο μας και έτσι η απώλεια μπορεί να είναι παρόμοια με την απώλεια ενός καλού φίλου. Σημάδια του εθισμού είναι το άγχος ότι δεν έχετε το τηλέφωνό σας στην κατοχή σας, ο έλεγχος συνεχώς στο τηλέφωνο για νέα μηνύματα, email, νέα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η αίσθηση ότι το τηλέφωνό σας δονείται, ωστόσο κοιτάζοντας το τηλέφωνό έχετε συνειδητοποιήσει ότι είναι ένας λανθασμένος συνειρμός, σε μια συζήτηση δεν ακούτε και δεν έχετε ιδέα για το τι σας έχει πει ο συνομιλητής σας, επειδή ελέγχετε συνέχεια τα μηνύματά σας. Δε θα μπορούσαν να λείπουν οι κακές επιδόσεις στη δουλειά σας, στο πανεπιστήμιο ή στο σχολείο.

 Όπως συμβαίνει με πολλές μορφές εθισμού, έτσι και αυτός συνδέεται με κάποιες διαταραχές, όπως την κατάθλιψη, το κοινωνικό άγχος, την ψυχαναγκαστική-καταναγκαστική διαταραχή κλπ. Το σημαντικό είναι το άτομο που είναι εθισμένο στο τηλέφωνο του να συνειδητοποιήσει και να διακρίνει την πραγματικότητα από το ψηφιακό κόσμο. Η υπερ-ενασχόληση με την  εικονική πραγματικότητα στερεί από την χαρά του βιώματος της πραγματικότητας και αποπροσανατολίζει το άτομο από τους βασικούς στόχους της ζωής, με αποτέλεσμα να μην επενδύει σε ευχάριστες στιγμές με αγαπημένους ανθρώπους που είναι δίπλα του προκαλώντας προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις του.

Ιωάννου Γεώργιος
Ψυχολόγος- Γνωστικός Συμπεριφορικός Ψυχοθεραπευτής Παιδιών- Εφήβων- Ενηλίκων- Ζευγαριών
Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Αθλητική Ψυχολογία
Εξειδίκευση στις Διατροφικές Διαταραχές και στην Παχυσαρκία
www.psixologos-ioannou.gr

Σπανίως συναντάω ανθρώπους στο γραφείο μου οι οποίοι δεν έχουν να διηγηθούν έστω και μία  προσωπική τους εμπειρία τοξικού εργασιακού περιβάλλοντος. Παρότι περνάμε μεγάλο κομμάτι της ημέρας μας στον χώρο εργασία μας, δεν είναι λίγοι οι εργαζόμενοι που αναγκάζονται να ενεργοποιήσουν στοιχεία της ανθεκτικότητας ή της υπομονής τους για να μπορέσουν να επιβιώσουν στη δουλειά τους, ενώ σε ένα ακόμη χειρότερο σενάριο, αυτοί που βιώνουν έντονο συναίσθημα δυσφορίας καθόλη τη διάρκεια της εργασιακής τους ημέρας. Για να μπορέσουμε να αντιστρέψουμε μία νοσηρή κατάσταση στον χώρο εργασίας μας και να την εξυγιάνουμε, θα πρέπει πρώτα να αντιληφθούμε ότι βρισκόμαστε μέσα σε αυτή, αναγνωρίζοντας εμφανή ή λανθάνοντα σημάδια τοξικότητας.

Σημάδια τοξικής κουλτούρας στο χώρο εργασίας

• Ο κανόνας της ¨χρυσής ευκαιρίας ’’: Η σκόπιμη δημιουργία μιας βαθύτερης πεποίθησης ότι έξω από το συγκεκριμένο εργασιακό πλαίσιο (πχ. την συγκεκριμένη εταιρεία/οργανισμό) κανένας εργαζόμενος δεν θα μπορέσει να σταδιοδρομήσει επαγγελματικά και ότι η συγκεκριμένη εργασία αποτελεί “ευκαιρία ζωής” για τον εργαζόμενο. Το αποτέλεμα της καλλιέργειας αυτής της ψευδούς πεποίθησης είναι η  δημιουργία μιας κατάστασης ύπνωσης στους εργαζομένους με απώτερο σκοπό να νιώθουν εγκλωβισμένοι, υποχρεωμένοι και αιωνίως ευγνώμονες για το αυτονόητο: να παράγουν έργο και αμείβονται για αυτό.
• Διαίρε και Βασίλευε : Οι εργαζόμενοι έρχονται αντιμέτωποι με μία επιθετική τακτική σκόπιμης καλλιέργειας, εκ μέρους του εργοδότη, υψηλού ανταγωνισμού μεταξύ συναδέλφων, η οποία έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος ζήλιας για την επιτυχία των άλλων, συνεχούς κόντρας, σύγκρισης και σύγκρουσης. Το αποτέλεσμα είναι αφενός η υπονόμευση της συνεργασίας και της ομαδικότητας, ενώ παράλληλα οι εργαζόμενοι καταλήγουν να γίνονται δέκτες ή πομποί ναρκισσιστικών συμπεριφορών, καλλιέργειας αισθήματος μειονεξίας ή ανεπάρκειας. Δημιουργείται έτσι ένας φαύλος κύκλος αέναης επιδίωξης υπονόμευσης της δουλειάς του άλλου με μοναδικό άγχος των εργαζόμενων “ποιος τελικά θα πάρει τα εύσημα”. Η εργοδότρια εταιρεία/οργανισμός επιλέγει δηλαδή την τακτική του “Διαίρε και Βασίλευε” με μοναδικό σκοπό να έχει τον έλεγχο των εργαζομένων, θυσιάζοντας όμως έτσι ένα υγειές εργασιακό περιβάλλον και παραγωγικά αποτελέσματα που θα ήταν απόρροια της ομαδικότητας.
• Έλλειψη διαφάνειας: Οι μη διαφανείς διαδικασίες οδηγούνσε παρεξηγήσεις, συνεχείς συγκρούσεις, δημιουργία "κλικών", υπερβολικό κουτσομπολιό, μη εποικοδομητική κριτική, εξοστρακισμό, φήμες και έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών μιας ομάδας. Η εστίαση συχνά μετατοπίζεται από τη συνεργασία και την παραγωγικότητα στην κατηγορία και τον αποδιοπομπαίο τράγο.
• Έλλειψη ικανού ηγέτη: Ένα αφεντικό/επόπτης που επιλέγει υποσυνείδητα ή συνειδητά να ανταγωνίζεται τους εργαζόμενους, είτε με το να σαμποτάρει τη δουλειά τους είτε με το να τους προετοιμάζει για την αποτυχία. Ο μη ικανός ηγέτης είναι παράλογα ελεγκτικός, συγκεντρωτικός, στηρίζεται στη μικροδιαχείριση και  αφήνει ανοιχτές τις πόρτες για άμεση επαφή αλλά χωρίς ειλικρίνεια.  Ο μη ικανός ηγέτης δεν αφήνει τους εργαζόμενους να εξελιχθούν αλλά τους οριοθετεί μέσα στις δικές του αδυναμίες. Η βαθύτερη αιτία πίσω από αυτό είναι η ανάγκη ελέγχου, η ανεπάρκεια, η ανασφάλεια και η λανθάνουσα σύγκριση.
• Εκφοβισμός και παρενόχληση: Ο εκφοβισμός, οι διακρίσεις και η λεκτική ή άλλη μορφή κακοποίηση δημιουργούν μια επιθετική και εχθρική ατμόσφαιρα, κάνοντας τους εργαζόμενους να αισθάνονται ανασφαλείς και ανήσυχοι απέναντι σε απειλητικές συμπεριφορές από διευθυντικά στελέχη ή συναδέλφους. 
• Υπερβολικός φόρτος εργασίας και μη ρεαλιστικές προσδοκίες: Οι εργαζόμενοι νιώθουν ότι δεν μπορούν ποτέ να ανταποκριθούν στις συνεχώς μεταβαλλόμενες απαιτήσεις (π.χ. μη ρεαλιστικός φόρτος εργασίας, ανισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, χαμηλός μισθός, μη ρεαλιστικοί στόχοι, ασαφείς περιγραφές ρόλων, έλλειψη δομών και απρόβλεπτο και αυστηρό χρονοδιάγραμμα).
• Έλλειψη αναγνώρισης και εκτίμησης: Η έλλειψη αναγνώρισης των επιτευγμάτων του εργαζομένου ισοδυναμεί με τη συστηματική μείωση και υποτίμηση του ατόμου, με κοινό αποτέλεσμα την έλλειψη κινήτρου για παραγωγική εργασία και οικειοποίησης αισθήματος ματαίωσης. 
• Απουσία ευκαιριών για ανάπτυξη και εξέλιξη: Η στασιμότητα και η έλλειψη προοπτικών επαγγελματικής ανέλιξης και ανάπτυξης οδηγούν σε απογοήτευση.
• Ευνοιοκρατία και έλλειψη δικαιοσύνης: Η άνευ λογικής προνομιακή μεταχείριση εργαζομένων εις βάρος των υπολοίπων, δημιουργεί δυσαρέσκεια και διαβρώνει την εμπιστοσύνη.

Επιπτώσεις στην ψυχική μας υγεία.

Η συνεχής έκθεση στον αρνητισμό, την αβεβαιότητα, την ανασφάλεια και τις συγκρούσεις μπορεί προκαλέσει αρκετές επιπτώσεις στην ψυχική μας υγεία. Κάποιες από τις επιπτώσεις του τοξικού εργασιακού περιβάλλοντος είναι οι εξής:

• Αυξημένο και επίμονο άγχος
• Φόβος και  ανασφάλεια
• Αίσθημα απομόνωσης και έλλειψης κοινωνικής υποστήριξης μεταξύ των εργαζομένων
• Αίσθημα χαμηλής αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης
• Αίσθημα αδυναμίας, ανεπάρκειας και απογοήτευσης
• Αίσθημα εξάντλησης, παραίτησης και κόπωσης
• Αδυναμία αντιμετώπισης προσωπικών και οικογενειακών προβλημάτων

10 βασικές στρατηγικές για τη διαχείριση ενός τοξικού εργασιακού περιβάλλοντος:

1. Αναγνωρίστε τα σημάδια: Ο εντοπισμός ενός τοξικού εργασιακού περιβάλλοντος είναι το πρώτο βήμα

2. Ενθαρρύνετε την ανοιχτή επικοινωνία, την ενεργητική ακρόαση, την ομαδική εργασία και την εποικοδομητική ανατροφοδότηση (π.χ. τακτικές συναντήσεις)

3. Διαχειριστείτε τις συγκρούσεις επαγγελματικά και διακριτικά

4. Δείξτε μηδενική ανοχή στον εκφοβισμό και σε κάθε είδους παρενόχληση

5. Αναγνωρίστε τα επιτεύγματα σας, μιλήστε θετικά  και επιβραβεύστε τον εαυτό σας

6. Για να παραμείνετε και να επιβιώσετε σε ένα τέτοιο περιβάλλον απαιτείται εσωτερική αξιολόγηση του ρόλου σας μέσα σε αυτό το πλαίσιο καθώς και επαναπροσδιορισμός του νοήματος και του κινήτρου σας για την συγκεκριμένη εργασία

7. Διατηρήστε ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής 

8. Η συμμετοχή σε προγράμματα εκπαίδευσης και ανάπτυξης θα βοηθήσει στη βελτίωση των δεξιοτήτων σας, θα ενισχύει την αυτοπεποίθηση σας και θα  σας ενθαρρύνει στην αναζήτηση ενός πιο θετικού εργασιακού περιβάλλοντος

9. Αναζητήστε νέο εργασιακό πλαίσιο. Μην φοβάστε να δείτε τον εαυτό σας έξω από το νοσηρό πλαίσιο εργασίας στο οποίο έχετε συνηθίσει να βρίσκεστε

10. Αναζητήστε επαγγελματική βοήθεια  από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας

Επειδή στους χώρους εργασίας τα συμβόλαια που κάνουμε είναι δύο: το τυπικό συμβόλαιο και το συναισθηματικό, όταν ένα από τα δύο δεν μας καλύπτει, η ¨ρήξη¨ δεν αργεί. Πολύ περισσότερη αξία φαίνεται να έχει το συναισθηματικό συμβόλαιο. Και αν δεν είναι ρήξη αποχώρησης τότε σίγουρα είναι ρήξη στο βαθμό δέσμευσης και σύνδεσης με την εταιρεία. Πιθανότατα, αυτή η ρήξη να είναι η έκφραση αυτοπροστασίας και αυτοφροντίδας από τα παραπάνω σημάδια. 

Συμπερασματικά, η διαχείριση ενός τοξικού εργασιακού περιβάλλοντος απαιτεί έναν συνδυασμό προληπτικών μέτρων, αποτελεσματικής επικοινωνίας και ισχυρής ηγεσίας. Με την αναγνώριση των σημαδιών, την προώθηση θετικών συμπεριφορών, την παροχή υποστήριξης και τη συνεχή παρακολούθηση της προόδου, μπορεί να επιτευχθεί ένα πιο υγιές και παραγωγικό περιβάλλον εργασίας. Θυμηθείτε, απαιτεί χρόνο και συνεχή προσπάθεια, αλλά τα οφέλη ενός θετικού εργασιακού περιβάλλοντος αξίζουν τον κόπο για όλους όσους συμμετέχουν.

Ιωάννου Γεώργιος
Ψυχολόγος- Γνωστικός Συμπεριφορικός Ψυχοθεραπευτής Παιδιών- Εφήβων- Ενηλίκων- Ζευγαριών
Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Αθλητική Ψυχολογία και στη Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού
Εξειδίκευση στις Διατροφικές Διαταραχές και στην Παχυσαρκία
www.psixologos-ioannou.gr
talkto@psixologos-ioannou.gr